-
1 зыян килү
1) поврежда́ться; испо́ртиться2) пострада́ть (от чего-л.)зыянкитерә торган — разори́тельный ( договор)
-
2 зыян
сущ.1) уще́рб, убы́ток, у́быль, вред, уро́н, изъя́н; утра́та; поте́рязыян ны (зыянын) кайтару — возмести́ть убы́ток
давыл китергән зыян — уще́рб, нанесённый бу́рей
••бер тиенлек куян, биш тиенлек зыян — посл. по́льзы на копе́йку, а убы́тка на пять (букв. цена́ за́йца копе́йка, а убы́тка на пять копе́ек)
2) вред, уще́рб (для дела, здоровья); см. тж. зарарбоз явып зур зыян китерде — град нанёс большо́й уще́рб
••суга чумган кешегә яңгырдан ни зыян — посл. како́й вред от дождя́, е́сли челове́к нырну́л в во́ду
•- зыян итмәс иде
- зыяны булмас
- зыяны булмас иде
- зыян итү
- зыян китерү
- зыян итүче
- зыян китерүче
- зыян килү
- зыян күрү
- зыян тидерми
- зыян тидерми генә
- зыян га эшләү
- зыян ы тимәс
- зыян ы тию
- зыян ын салу••- зыян юк -
3 страдать
несов.1) (чем, от чего и без доп.) азаплану, җәфалану, интегү, азап (газап, җәфа) чигү2) (от чего и без доп.) (испытывать нравственные муки) газаплану, газап чигү; янустрадать от мысли, что —... дип яну,... дип газаплану
3) (за кого-что, из-за кого-чего) газаплану, җәфалану, интегү, газап (җәфа) чигү4) ( за кого-что) (сочувствовать) кайгырудан әрнү, өзелү, йөрәк өзелү; яну5) перен. ( чем) [кимчелекле, җитешсез, җитешмәгән, кире яклар, начар сыйфатлар] булу6) (от кого-чего) (испытывать затруднения, неудобства) зарар (зыян) күрү, зарар (зыян) килү, кысынкылык күрү, кыенлыклар күрү7) разг. аксау8) (по ком-чём, по кому-чему) (томиться, тосковать) сагыну, юксыну -
4 страдать
1. несов.от чего, за кого-что и без доп.интегеү, яфаланыу, ғазапланыу, аҙапланыу, ғазап сигеү, ғазап (яфа) сигеү (күреү)страдать от мысли, что — тип ғазапланыу, (берәй) фекерҙән яфаланыу
2. несов.за кого-чтосочувствоватьҡайғырыу, йөрәк өҙөлөү, күңел әрнеү (һыҙланыу)3. несов. чем; перен.булыу, -мау/-мәү, -ыу/-еү4. несов.от кого-чеготерпеть ущерб, уронзарар (зыян) күреү, зарар (зыян) килеү5. несов. разг.аҡһау, насар (түбән) булыу6. несов.по кому-чемутосковатьһағыныу, зарығыу -
5 аң
сущ.1) в разн. знач. созна́ние (общественное, классовое, политическое, развитое, отсталое; рабочего, крестьянина, молодёжи); ра́зум (высший, активный, первобытного человека); ум; рассу́докаң эшчәнлеге — де́ятельность ра́зума (ума́, рассу́дка)
аналитик аң — аналити́ческий ум
гражданлык аңы — гражда́нское созна́ние
материя беренчел, аң икенчел — мате́рия перви́чна, созна́ние втори́чно
аның үпкә хисе томалаган аңын — чу́вство оби́ды в нём застла́ло ра́зум
2) в функ. сказ. аңында в созна́нии, в своём (здра́вом) уме́, в по́лном (здра́вом) рассу́дке (кто-л. перед смертью)•- аңнан язганчы
- аңнан язар дәрәҗәдә
- аңнан язу
- аңы юк••аң җитмәслек — см. акыл җитмәслек
аң сыйдырмау — см. акылга сыймау
аңга зыян килү — см. акылга җиңеләю
аңга сыймау — см. акылга сыймау
аңны бутау (буташтыру, чуалту) — одурма́нивать/одурма́нить ( кого) || одурма́нивание
- аң бул- аңга килү
- аңга китерү
- аңны җыю -
6 подорваться
сов.1) шартлаудан җимерелү, шартлаудан һәлак булу2) перен. какшау, зыян килү; төшү -
7 расстроиться
сов.1) таркалу, тузылу2) көйсезләнү, бозылу, рәте китү3) перен. какшау, зыян килү, таркалу4) бозылу, юкка чыгу, җимерелү5) перен. какшау, бозылу6) перен. ( огорчиться) кәеф китү, кайгыга төшү, кәеф кырылу -
8 акыл
сущ.1)а) ум, ра́зум; интелле́кт || у́мственный (труд), интеллектуа́льныйакыл яшьтә түгел - башта — (посл.) ум не в во́зрасте, а в голове́
акыл зәгыйфьлеге — у́мственная сла́бость
б) ум, рассу́док, рассуди́тельность || у́мственный, рассу́дочный ( анализ)в) благоразу́мие, рассуди́тельность; созна́ние, созна́тельностьакылың кайда иде соң синең? — где́ же была́ твоя́ рассуди́тельность (благоразу́мие)?
г) ум, разу́мность, (как сле́дствие о́пыта) ум-ра́зум, му́дрость; умудрённостьпрактик акыл — практи́ческий ум (му́дрость, умудрённость)
мәкальдә чагылган тирән акыл — глубо́кая му́дрость, отражённая в посло́вице
2) разг.а) мысль, иде́якаян килде әле сиңа бу акыл ? — отку́да у тебя́ э́та мысль?
б) сове́т, наставле́ниеаның акылы белән йөрсәң... — бу́дешь его́ слу́шаться... (ещё и не то бу́дет)
ата-ана акылын тоту — приде́рживаться (слу́шаться) роди́тельского наставле́ния
3) в знач. нареч. акылга у́мственно, интеллектуа́льно, в у́мственном (интеллектуа́льном) отноше́нии (созреть, подняться); по уму́ (уму́-ра́зуму), умо́м ( быть выше или ниже кого)акылга бер чамарак алар — у́мственно они́ почти́ одина́ковы
акылга үсү — вы́расти (созре́ть) у́мственно
4) в функ. сказ. акылында вменя́емый спец. (преступник, подсудимый)•- акыл теше
- акылы сау
- акылга сау••акыл алдан йөрү — быть сообрази́тельным (сметли́вым, предусмотри́тельным, дальнови́дным, дога́дливым), быть спосо́бным предви́деть (предусмотре́ть)
акыл арттан йөри — ≈≈ за́дним умо́м кре́пок
акыл башка килү — см. акылга килү 1)-3)
акыл баштан китү — см. акыл китү 1), 2)
акыл белән эш итүчән — рассуди́тельный; толко́вый
акыл бизмәненә салу (салып үлчәп карау) — в голове́ (уме́) взве́шивать (взве́сить, прики́дывать/прики́нуть); см. тж. акыл белән уйлап карау
акыл булсын — пусть (э́то) бу́дет (послу́жит) уро́ком; э́то кому́ нау́ка (на бу́дущее); что́бы (впредь) непова́дно бы́ло ( кому)
акыл җиңеләю — см. акылга җиңеләю
акыл җитү — сообрази́ть ( что), догада́ться ( о чём), доду́маться ( до чего), умудри́ться, ухитри́ться
акыл ирешми — см. акыл җитми
акыл кергән — умо́м (у́мственно) вы́рос; умудрён ( жизненным опытом); в (при) своём (здра́вом) уме́; со свои́м умо́м
акыл кертү — см. акылга утырту 1)
акыл кушканча — по веле́нию ума́ (делать что, поступать как), по веле́нию (тре́бованию) рассу́дка
акыл өләшкәндә йоклап калган (йоклап биләмдә, урманда, мич башында калган) — см. акылсыз 1) а); акылга сай 1)>
акыл өләшү — см. акыл өйрәтү 2)
акыл сата башлау — ирон. зау́мничать, зау́мничаться
акыл сыеклану — прост.; см. акылга җиңеләю
акыл сыйдырмау — см. акылга сыймау
акыл утырту — см. акыл керү
акыл утыру — см. акыл керү
акылга зәгыйфь — см. акылга җиңел 1)
акылга муафыйк — см. акылга ятышлы 1)
акылга (акылы) үсмәгән — умо́м не вы́шел
акылга туймаган — см. акылсыз 1) а), 2)
акылга утыру — см. акыл керү
акылга яту — каза́ться (показа́ться, представля́ться) разу́мным (благоразу́мным, рациона́льным, логи́чным)
акылга өйрәтү — см. акыл өйрәтү
акылдан шашкан — см. акылдан язган
акылдан шашу — см. акылдан язу
акылдан ычкыну — прост.; см. акылдан язу
акылны алу — см. акылдан яздыру
акылны башка җыю — см. акылны җыю
акылны эчү — прост. ра́зум (ум) пропива́ть (пропи́ть)
акылны югалту — см. акылдан язу 3)
акылы бармакка урарлык (чорнарлык) та юк — ума́ ни на грош у него́
акылы кыска — ум ко́роток ( у кого)
акылы (акылга) сау — в себе́, в здра́вом уме́, в по́лном (здра́вом) рассу́дке
акылы эшли — голова́ ( чья) рабо́тает (ва́рит, сообража́ет)
акылың алтын икән — ирон.; шутл. ишь како́й, у́мный (у́мник, у́мница) (вы́искался, нашёлся), губа́ не ду́ра; ишь чего́ захоте́л (... куда́ махну́л)
акылы үзе белән — семь пя́тниц на неде́ле
- акыл алу- акыл белән уйлап карау
- акыл бирү
- акыл җитмәслек
- акыл җитми
- акыл иясе
- акыл йөртеп карау
- акыл йөртү
- акыл керү
- акыл сату
- акыл китү
- акыл өйрәтү
- акылга өйрәтү
- акыл сайлыгы
- акылга җиңел
- акыллы җиңел
- акылга җиңеллелек
- акылга җиңеләю
- акылга килү
- акылга сай
- акылы сай
- акылга сайлык
- акылга сыймау
- акылга таман
- акылы таман
- акылга таманча
- акылы таманча
- акылга утырту
- акылга ятышлы
- акылдан язган
- акылдан яздыру
- акылдан язу
- акылдан язып
- акылдан язар дәрәҗәдә
- акылны җыю
- акылы башында
- акылында
- акылы камил
- акылы төштән соң
- акылы үзе белән
- акылы үзендә
- үз акылы үзендә -
9 зарар
сущ.1) вред; вре́дностьдаруның зарары — вред лека́рства
тәмәке тартуның зарары — вре́дность (вред) куре́ния
2) уще́рб, уро́н, убы́ток, у́быль, вред (материа́льный); утра́та, поте́ря; см. тж. зыянматди зарар — материа́льный уще́рб
зарар ны кайтару — возмести́ть убы́ток (у́быль, поте́ри)
•- зарары булмас
- зарар итү
- зарар китерү
- зарар итүче
- зарар китерүче
- зарар килү
- зарар күрү
- зарар күрүче
- зарар салу
- зарар юк
- зарар ы тию
- зарар га килү -
10 күрү
перех.1) вида́ть, ви́деть, увида́ть, уви́деть, повида́ть || зре́ние || зри́тельныйтормышта күпне күрү — мно́го ви́деть в жи́зни
яхшы күрү — хорошо́ ви́деть
үз күзең белән күрү — уви́деть со́бственными глаза́ми
иске дусны күрү — уви́деть ста́рого дру́га
якыннан күрү — уви́деть вблизи́
күрү хәтере — зри́тельная па́мять
ике күз белән күрү бер күз белән күрүгә тиң түгел — (погов.) ви́деть обо́ими глаза́ми всегда́ лу́чше, чем одни́м гла́зом
начарны күрми яхшыны танымыйсың — (погов.) не отве́дав го́рького, не узна́ешь и сла́дкого (букв. не уви́дев плохо́е, хоро́шее не позна́ешь)
2) подмеча́ть/подме́тить, замеча́ть/заме́тить, примеча́ть/приме́титьерактан күрү — ви́деть (заме́тить) издалека́
җитешсезлекләрне күрү — примеча́ть недоста́тки
3) счита́ть, ду́мать; полага́тьтиешле күрү — счита́ть ну́жным (необходи́мым)
урынлы дип күрү — счита́ть (полага́ть) уме́стным
4) перен. счита́ть причи́ной (кого, что-л.); припи́сывать (кому-л. что-л.); принима́ть (за кого, что-л.); вини́ть, подозрева́ть (кого-л. в чём-л.)ул барысын да миннән күрә — он во всём вини́т меня́
5) относи́ться/отнести́сь (к кому, чему-л.)үз балаң кебек күрү — относи́ться как к своему́ ребёнку
һәммәне тиң күрү — относи́ться ко всем одина́ково
6) ви́деть, поня́ть, чу́вствоватьүзеңнең хатаңны күрү — поня́ть свою́ оши́бку
7) ви́деть, испы́тывать/испыта́ть; пережива́ть/пережи́ть, переноси́ть, терпе́тьавырлык күрү — пережи́ть тру́дности; испы́тывать нужду́
җәбер күрү — терпе́ть гнёт (притесне́ние)
мәшәкать күрү — испы́тывать (терпе́ть) лише́ния (тру́дности)
8) име́ть,заиме́ть; получа́ть/получи́тьзыян күрү — име́ть (нести́) убы́ток
тынычлык күрмәү — не име́ть поко́я
рәхәтлек күрү — получа́ть удово́льствие
9) находи́ть, счита́ть (кем, чем-л.); принима́ть/приня́ть (за кого, что-л.)дус күрү — счита́ть дру́гом
дошман күрү — принима́ть за врага́, счита́ть враго́м
уңайлы күрү — находи́ть удо́бным
аз күрү — счита́ть недоста́точным
10) в знач. нареч. күреп подража́я (кому-л.), гля́дя на (кого-л.)өлкәннәрдән күреп эшләү — выполня́ть, подража́я ста́ршим
күршеләрдән күреп — гля́дя на сосе́дей
11) в знач. вводн. сл. күр смотри́-какүрү, яңгыр туктаган — смотри́-ка, до́ждь переста́л
күрү, нинди матур балалар! — смотри́-ка, каки́е краси́вые де́ти!
12) в повел. ф.; в сочет. с деепр. на -а/ә, -ый/-и выраж. вежливую просьбу или безразличие, что соответствует русскому пожа́луйстаегыла күрмә — будь осторо́жным, не упади́
саклый күрү — сохрани́, пожа́луйста
сөйли күрмә — не расска́зывай, пожа́луйста
якын килә күрмә — не пыта́йся подойти́ сюда́, не взду́май
13) в знач. вводн. сл. күрербез, күрерсез, күрерсең посмо́трим, уви́дим, ви́дно бу́дет14) в знач. вспом. гл. служит образованию составных (сложных) от именных основ:михнәт күрү — страда́ть, му́читься
көн күрү — жить, существова́ть
•- күреп белү
- күреп йөрү
- күрә килү
- күреп калу
- күреп тую
- күреп чыгу
- күрү әгъзасы
- күрү почмагы••күрү дә тор — вот уви́дишь
күреп туйгысыз (туймаслык) — ненагля́дный
күрербез әле! — посмо́трим ещё!
күрми калу — проморга́ть, прозева́ть
-
11 понести
сов.1) ( кого-что) [күтәреп] алып китү, күтәреп бару, алып бару, алып кайту2) перен. ( что) баштан кичерү, күрү3) (кого-что и без доп.) элдереп (чабып) алып китү, чабып чыгып китү4) безл. исү, өрү, исә (өрә) башлау, исе килү•- понести околесицу -
12 ничего
нареч.; разг.1) ( довольно сносно) ярыйсы [гына], бертөрле2) в знач. сказ. ( пусть) ярый, ярар; ( мало что значит) зарар (зыян) юк, берни түгел; ( все равно) барыбер, берни түгел, исе дә китмипусть придёт, ничего — берни түгел, килә бирсен
• -
13 понести
1. сов.кого-что(күтәреп) алып китеү (барыу), күтәреп барыу2. сов.кого-что и без доп.алып ҡасыу, сабып сығып китеү3. сов.кого-чтоо ветре, теченииалып китеүүҙе менән4. сов. чем безл.веять, тянутьиҫеү, өрөү, иҫә (өрә) башлау, еҫе килеү, (ел) сығыу, (һалҡын) килеү5. сов. что; перен.потерпеть, подвергнутьсякүреү, алыу, тартыу
См. также в других словарях:
тап — I. 1. Тигез өслектә яки җирлектә төс ягыннан аерылып торган нокта яки кечерәк мәйданчык 2. күч. Җитешсезлек, кимчелек, дефект, гөнаһ, хата. ТАП ТӨШҮ (ТӨШЕРҮ) – Әхлак бөтенлегенә яки абруйга зыян килү. II. ТАП – 1. Бер айгыр җитәкчелегендә йөргән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге